Nie tylko Hung Gar

„Historia już chociażby przez to jest oszustwem, iż piszą ją ci, co przeżyli” 

Gilbert Cesbron

   Tygrys odgrywa wielką rolę w kulturze i mitologii Chin. Nic więc dziwnego, że właśnie to zwierze zostało wybrane na uosobienie sztuki walki. Legendarne są bowiem jego gwałtowność, mądrość i nieustępliwość. Ruchy oparte na zachowaniu się tygrysa wystąpiły po raz pierwszy prawdopodobnie w zestawie ćwiczeń zdrowotnych Wu Qin Xi, opracowanych na początku naszej ery przez lekarza Hua Tuo (III w.). Natomiast w północnym klasztorze Shaolin techniki tygrysa pojawiły się w XVI w. i stanowiły część systemu Wu Xing Quan (patrz artykuł „Tajemnice systemu Pięciu Zwierząt”). W większości wypadków mistrz stylu Tygrysa reaguje siłą na siłę, powodując najczęściej ostateczną eliminację przeciwnika. Główną bronią tej metody kung-fu są „pazury” oraz „zwinięta pięść”. Jeżeli chodzi o uderzenia nogami, to sięgają one tylko do połowy torsu. Duży nacisk w Pięści Tygrysa położony jest na dynamikę, osiągającą kulminację w szybkich, krótkich i mocnych ruchach.

   System Tygrysa kung-fu ujęty całościowo obejmuje szereg stylów (podsystemów). Z całej „rodziny tygrysa” 15% technik pochodzi od innych form kung-fu, jak np.: lamparta, małpy, orła, lwa, smoka czy Białej Brwi (Pak Mei), dlatego system ten jest bardzo zróżnicowany, co zauważymy porównując ze sobą techniki z poszczególnych jego odmian. Dla przykładu siłowy styl Białego Tygrysa będzie odpowiednia dla osób niskich i dobrze umięśnionych, natomiast dla kobiet właściwy wydaje się ten, który zawiera dodatkowo ruchy lamparta i smoka.

1. Hong Hu Quan
   Hong Hu Quan jest stylem południowego Shaolin z zauważalnym wpływem technik białego żurawia i smoka. Został on przystosowany przede wszystkim do walki z przeciwnikiem uzbrojonym w broń białą. Styl opracowali cesarscy strażnicy (?) i zasadniczo stanowi on skróconą wersję Hung Gar (Siu Lum Hung Gar?), przy czym większy nacisk położony jest w Hong’u na techniki żurawia, z tego powodu dominują w nim wysokie postawy. Styl należał do tzw. zakazanych. Na ironię, uprawiany był później przez zabójców rządowych. Z tego powodu nie cieszył się zainteresowaniem mnichów buddyjskich. Hong Hu Quan zawierał osiem form, z których znanych jest przypuszczalnie sześć: Strzegąc Stopni Pałacu, Forma Generalska, Krótki Nóż, Szukając Pomocy Smoka, Pancerz i Strzegąc Nefrytowego Cesarza.

2. Shun Hu Quan (nazywany stylem Cesarskiego Tygrysa)
   Generalnie składa się on z unowocześnionych technik Hong Hu Quan.

3. Pak Hu Pai (styl Białego Tygrysa)
   Styl uważany za wysoce skuteczny, charakteryzuje się silnymi i zwartymi ruchami. Uchodzi za najbardziej interesujący z całej rodziny systemu Tygrysa. Legenda głosi, iż został stworzony przez mnicha Fong Doe Duk`a, który uciekł z południowego klasztoru Shaolin w towarzystwie innego kapłana, zwanego Pak Mei (Biała Brew). Styl Białego Tygrysa jest przeznaczony dla uczniów tzw. „zamkniętych drzwi”. Można go zgłębić dopiero po opanowaniu innej odmiany kung-fu. Styl charakteryzuje się szybkimi i dynamicznymi technikami. W programie nauczania zawartych jest 18 krótkich i długich form oraz 45 sekwencji z bronią. Najbardziej zaawansowana forma wykonywana jest szablą. Warto dodać, iż w niektórych kombinacjach Białego Tygrysa zawarto techniki Rubinowego Smoka.

4. Styl Snieżnego Tygrysa

   Styl tybetański, bardzo podobny do opisywanego powyżej.

5. Hei Hu Pai (styl Czarnego Tygrysa)

   Pierwowzór stylu Czarnego Tygrysa powstał prawdopodobnie w świątyni Shaolin, położonej na obszarze prowincji Henan. Zdaniem niektórych autorów, został on wyodrębniony z północnego systemu Wu Xing Quan, a jego południowa odmiana mogła powstać ze stylu Hung Kuen (w Hung Kuen znane są od dawna techniki i koncepcje Hei Hu). Funkcjonuje też podanie, które głosi, że mistrzem Pięści Czarnego Tygrysa był legendarny Chi Shim. Jego postać kojarzona jest z narodzinami różnych stylów kung-fu, jak np.: Hung Gar, Weng Chun czy Hung Kuen. To by znaczyło, że południowy Hei Hu Pai istniał wcześniej i nie mógł pochodzić od Hung Kuen.
Pięść Czarnego Tygrysa występuje w kilku wersjach.

Shaolin Hei Hu Quan – styl ze świątyni Młodego Lasu w prowincji Henan. Należy do tak zwanych imitacyjnych metod walki. Cechami charakterystycznymi są tu: mocne postawy, silne techniki, gwałtowne ataki oraz zwinne ruchy ciała. Wytrawnym mistrzem tej odmiany Pięści Tygrysa był jeden z ostatnich mnichów starej generacji Shi Degen (1914 – 1968).

Fu Jow Pai (pierwotna nazwa Hark Fu Moon) – styl ten stanowi połączenie północnego oraz południowego „tygrysiego” kung-fu. Historia jego powstania jest dosyć zagadkowa, gdyż wiąże się z tajemniczym mnichem, który miał być uchodźcą z klasztoru Shaolin (północnego?). Ów kapłan przebywał w świątyni Hoy Hong i przekazał swoją wiedzę mistrzowi nazywającemu się Wong Bil Hong (1841 – 1934).

Shantung Hei Hu Pai – ta odmiana Pięści Tygrysa pochodzi z prowincji Henan, lecz została przekazana wybranym mistrzom kung-fu z południowych Chin. Eksperci stylu Czarnego Tygrysa Shantung kładą duży nacisk na specyficzną pracę nóg. W technikach rąk wyraźną rolę odgrywają pięści, natomiast trudno tu dostrzec ułożenie palców na kształt „pazurów tygrysa”.

Huk Fu Moon – założycielem tego stylu Czarnego Tygrysa był Soo Huk Fu, mnich z południowego klasztoru Shaolin. Tę metodę walki propagował od roku 1928 w Hong Kongu Wong Cheung. Współczesna wersja Huk Fu Moon niewiele ma wspólnego z pierwowzorem, gdyż stanowi kompilację stylów: Bagua Zhang, Hung Gar oraz starej wersji Pięści Czarnego Tygrysa.

6. Hu Lung Pai (styl Tygrysa i Smoka)
Styl ten nawiązuje koncepcyjnie do systemu Pięciu Zwierząt (Wu Xing Quan). Stanowi on połączenie technik kung-fu z północy i południa Chin. Legenda głosi, że kreatorami pierwowzoru stylu Tygrysa i Smoka byli XVIII wieczni mistrzowie z południowego klasztoru Shaolin. Choć wymienia się nazwiska osób mogących mieć wpływ na powstanie Hu Lung Pai, to w świetle współczesnej wiedzy historycznej istnienie tych postaci (np. Hung Hai Kwun`a) wydaje się wątpliwe.
Styl Hu Lung Pai przeszedł długi proces ewolucji i obecnie funkcjonuje kilka jego wersji. Jedna z odmian Pięści Tygrysa i Smoka, wzbogacona o elementy wietnamskiego Vo, znana jest pod nazwą Phai Long Ho.
Techniki stylu Tygrysa i Smoka są zróżnicowane, przez co dają ćwiczącemu dużo swobody w przystosowaniu się do zmiennych sytuacji podczas walki.

7. Hu Xing Quan (styl Tygrysa)
Styl Tygrysa uprawiany w prowincji Fujian. Charakteryzuje się niskimi kopnięciami oraz nieskomplikowanymi technikami ręcznymi. W programie nauczania występuje 7 form walk z cieniem, które wykonywane są siłowo ze specyficznym naprężaniem mięśni. Historia Hu Xing Quan liczy sobie ponad 300 lat, ale nie została dokładnie opisana.

Biografia Zhou Zihe, mistrza stylu Hu Xing Quan *

   Zhou Zihe urodził się w 1874 r. w powiecie Minhou w wiosce Nanyu Zhitian w prowincji Fujian. Zmarł w 1926 r. na skutek choroby. Od dziecka uczył się literatury klasycznej i sztuk walki. Cały podwórzec rodzinny zapełniony był bronią i najróżniejszymi przyrządami do ćwiczenia sztuki walki. Jego najważniejszymi nauczycielami byli: Ke Xidi z Fuzhou i Li Zhaobei z Yongtai. Zhou nabył niezwykłe umiejętności – potrafił zmiażdżyć w rękach bambus o grubości nadgarstka; bardzo znana była również jego dłoń „Żelaznego Piasku”. Kiedyś kazał kilkunastu młodym i silnym ludziom przytrzasnąć palce swojej dłoni drewnianymi drzwiami. Po ponownym ich otwarciu okazało się, że na krawędziach drzwi pozostały wgłębienia po jego palcach, a samemu Zhou nic się nie stało. Zhou uczył się wielu lokalnych stylów (Ryby, Kaczki, Krowy, Psa, Małpy, Żurawia, Koguta), ale jego ulubionym był styl Tygrysa. W roku 1897 do Zhou przyjechał Japończyk (schińszczone imię: Shang Di Wan Wen) i pobierał u niego naukę przez 13 lat. Po powrocie w rodzinne strony, na podstawie Pięści Tygrysa i lokalnych stylów, stworzył odmianę karate zwaną Shang Di Liu.

   Zdaję sobie sprawę, że powyższe opisy są zawężone i nie obejmują wszystkich odmian Pięści Tygrysa. Niestety, nawet w Chinach niełatwo jest o rzetelne opracowania z tej dziedziny. Przez stulecia techniki tygrysa przeznaczone były wyłącznie dla starannie wyselekcjonowanej grupy uczniów. Wydaje się, że obecnie style z grupy Hu Quan wracają do łask i coraz więcej ludzi dostrzega w nich to, co powinno stanowić istotę kung-fu, czyli skuteczność.

   Niektóre z wymienionych powyżej stylów, także i inne, powołują się na związki z tzw. południowym klasztorem Shaolin. Nadal nurtującą zagadką jest fakt istnienia tej budowli. Trwają prace, które mają potwierdzić bądź wykluczyć prawdziwość przekazywanych od wieków informacji.
W 1990 roku chińscy archeolodzy odkryli na terenie prowincji Fujian, w pobliżu miejscowości Putian, tajemnicze ruiny. Po dwóch latach władze miasta ogłosiły, że są to pozostałości po słynnym południowym klasztorze Shaolin. Choć obiekt ten odbudowano, to turystów wprawia w zdziwienie jego nazwa. Brzmi ona Lin Quan Yuan. Czy w tym miejscu faktycznie stał legendarny klasztor ?
Prawdą jest, że nie ma bezpośredniego dowodu na istnienie w Fujian klasztoru Shaolin. Jednak świątynia Lin Quan Yuan spełnia pewne kryteria, które przemawiają za tym, iż faktycznie dokonano przełomowego dla historii kung-fu odkrycia.

Oto kilka poszlak:

1. Południowy klasztor Shaolin miał być położony w prowincji Fujian. Lin Quan Yuan ma taką właśnie lokalizację.

2. W południowym Shaolin mieli żyć mnisi, którzy słynęli z umiejętności walki. W Lin Quan Yuan tak właśnie było.

3. Zniszczenie ośrodka Lin Quan Yuan kojarzy się z legendą o spaleniu w XVIII w. południowego Shaolin (1769 r.?).

4. Klasztor Lin Quan Yuan położony jest w pobliżu kilku starych świątyń. W tych miejscach, np.: Jiu Lian Yan i Ku Zhu, zachowały się zapiski dotyczące osób, które brały udział w budowie klasztorów, sąsiadujących z Lin Quan Yuan. Tymi ludźmi byli mnisi z Shaolin (którego?). Istnieją zatem dowody na to, że osoby związane ze świątynią Młodego Lasu przebywały w prowincji Fujian.

Nawet jeśli ośrodek Lin Quan Yuan nie był w przeszłości południowym klasztorem Shaolin, to z pewnością zamieszkiwali w nim mnisi, którzy zajmowali się kung-fu. Można przyjąć hipotezę, iż „uciekinierzy” z klasztoru Lin Quan Yuan byli założycielami różnych znanych obecnie stylów kung-fu. Jednocześnie skłonność Chińczyków do mitologizowania sprawiła, że ulegli oni tendencji do tworzenia legend, w których „zaistniał” Shaolin w Fujian.
Czy sympatycy stylów, które są „obciążone” południowo shaolińskim rodowodem, powinni toczyć spór o nazwę klasztoru, będącego kolebką danej metody walki ? Dlaczego kwestia terminu ma być aż tak istotna ? Odpowiedzi na te pytania pozostawiam czytelnikom.
Opowieści na temat legendarnej świątyni przetrwały ponad dwa stulecia i przypuszczalnie pozostaną one nadal odporne na działalność teoretyków, którzy będą zaprzeczać starym podaniom. Tak już jest, że ludzie od zarania dziejów mieli słabość do mitów, nawet jeśli kłóciły się one z dążeniem jednostki do uzasadniania własnych przekonań argumentami rozumowymi.

Dariusz Muraszko

 

* Biografia napisana na podstawie tłumaczenia książki pt. „Hu Xing Quan”, Fujian 1998.

W artykule nazwy chińskie zostały zapisane w sposób najczęściej stosowany w środowisku osób związanych z danym stylem kung-fu (dialekt, transkrypcja).